Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu realizuje, finansowany przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego (MKiDN), dwuletni program konserwacji należącego do zabrzańskiej placówki taboru kolejowego. Całkowity koszt zadania wyniesie 248.981 złotych.

Na realizację I etapu zadania przewidziano kwotę 68.981 złotych, w tym dotacja z MKiDN w wysokości 24.000 zł. Zaplanowane w I etapie prace zostaną zakończone 31 grudnia 2019 roku. W 2020 roku na realizację II etapu zadania przeznaczona została kwota 180.000 złotych, w tym dofinansowanie z MKiDN wyniesie 39.500 złotych. Wszystkie prowadzone w ramach II etapu prace mają zakończyć się do 30 grudnia 2020 roku.

Realizacja programu konserwacji rozpoczęła się 9 lutego 2019 roku od ogłoszenia przetargu na wykonanie prac konserwacyjnych. W jego wyniku 11 listopada 2019 roku został wyłoniony wykonawca - Konsorcjum firm PROGRETO, JUSTMAR z siedzibą w Chełmie Śląskim. Realizacja programu rozpoczęła się 26 listopada 2019 r., gdy lokomotywa parowa typu Las 47 wraz z wymienionymi wagonami została przetransportowana z Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu do firmy zajmującej się ich konserwacją. Obecnie parowóz typu Las 47 i dwa wagony znajdują się w Imielinie przy ul. Nowozachęty 21 A.

Celem realizowanego programu jest konserwacja ratunkowa eksponatów muzealnych będących świadectwem industrialnej przeszłości Górnego Śląska, na którym w XIX i XX wieku istniała bardzo gęsta sieć wąskotorowych połączeń kolejowym łączących nie tylko poszczególne miejscowości, ale i różnego typu zakłady przemysłowe (w tym kopalnie węgla kamiennego). Konserwacja umożliwi zachowanie zabytków dla przyszłych pokoleń. W najbliższej przyszłości Muzeum stworzy przy ich pomocy nowe atrakcyjne przestrzenie prezentacji. Będą to wystawy plenerowe dotyczące historii bardzo szeroko rozumianego transportu w górnictwie obejmujące transport powierzchniowy i dołowy wykorzystywany w kopalniach węgla kamiennego. Planowanym miejscem wystaw plenerowych jest rejon dawnego szybu „Carnall” dawnej kopalni „Królowa Luiza". Teren ten jest obecnie poddawany rewitalizacji, Po jej zakończeniu (planowany termin to koniec 2020 r.) teren ten stanie się sercem odnowionej części naziemnej kompleksu Sztolnia Królowa Luiza, mieszczącej także wejście - poprzez szyb "Carnall" - do Głównej Kluczowej Sztolni Dziedzicznej. Atrakcyjność obiektu zwiększą także wystawy stałe poświęcone górnictwu i technikom górniczym, ratownictwu i zagrożeniom w górnictwie.

Pełna konserwacja elementów taboru kolejowego obejmuje trzy zabytki należące do najcenniejszych muzealiów reprezentujących XX wieczny kopalniany transport wąskotorowy. Prawidłowo zorganizowany transport węgla był zawsze niezbędny do sprawnego funkcjonowania każdej kopalni. Za jego pośrednictwem urobiony przez górników węgiel był transportowany do szybów, którymi wywożono go na powierzchnię. Dalej węgiel za pośrednictwem linii kolejowych normalnotorowych lub wąskotorowych docierał do konsumentów.

Rozwój górnictwa węglowego na ziemiach polskich jest nierozerwalnie związany z rozwojem kolei i transportu szynowego. Wraz z budową potężnej sieci dróg kolejowych normalnotorowych, na Górnym Śląsku rozwijała się ogromna ilość kolei wąskotorowych. Służyły one do transportu ludzi, ale najczęściej jednak wykorzystywane były na potrzeby przemysłu wydobywczego: do transportu piasku stosowanego do podsadzania, do transportu materiałów między kopalnią a koksownią, do transportu wewnątrzzakładowego oraz w celu usuwania skały płonnej na zwałowiska. Na powierzchni systematycznie rozbudowywano sieć połączeń kolejowych łączących kopalnie z konsumentami węgla. Każda kopalnia posiadała własną bocznicę kolejową, a węgiel ładowano bezpośrednio do wagonów kolejowych ustawianych na szynach znajdujących się pod budynkiem sortowni. Pod koniec lat 80. XX wieku górnictwo węgla kamiennego posiadało kilka tysięcy kilometrów szlaków kolejowych. Były to podziemne i powierzchniowe linie wąskotorowe połączone z siecią normalnotorowej kolei górniczej dowożącej piasek i różnego typu materiały. Tworzyły one komunikacyjny krwiobieg umożliwiający sprawne funkcjonowanie górnictwa węgla kamiennego.

Muzeum Górnictwa Węglowego posiada w swych zbiorach kolekcję górniczego taboru transportowego liczącą 60 eksponatów. Eksponaty, ze względu na swe gabaryty, od wielu lat stoją na terenach zewnętrznych Muzeum, gdzie są narażone na działanie szkodliwych czynników atmosferycznych i ulegają stopniowej degradacji. Obecnie ich stan jest bardzo zły, zagrażający dalszemu przetrwaniu. Specyfika eksponatów wymaga zaangażowania specjalistycznej pracowni konserwatorskiej posiadającej doświadczenie w konserwacji taboru kolejowego. W ramach zadania nie przewidziano digitalizacji muzealiów przeznaczonych do konserwacji, gdyż zostały one już zdigitalizowane (stan przed konserwacją). Elementem projektu jest natomiast wykonanie dokumentacji fotograficznej w ramach dokumentacji konserwatorskiej.

Do konserwacji zostały wybrane następujące muzealia:

• lokomotywa parowa typu Las 47
  
  
  Parowóz powstał w Fabryce Lokomotyw im. Dzierżyńskiego w Chrzanowie (dawny FABLOK). Został wyprodukowany w 1952 r. Lokomotywa została przekazana 12 grudnia 1952 r. KWK „Polska” w Świętochłowicach, która parowóz wykorzystywała do 1980 roku. Prowadziła ona pociągi wywożące kamień na hałdę, a długość obsługiwanej trasy wynosiła 5 km, rozstaw torów 785 mm. Przewożono nimi również węgiel kamienny do położonej obok kopalni hut „Florian” i „Zgoda”. Lokomotywa prowadziła pociągi składające się z trzech 4-osiowych wagonów typu Ziechla o maksymalnej wadze do 81 ton z prędkością do 20 km/godz. Parowóz został wycofany z eksploatacji w 1984 r. 
  
  Nie rozwiązaną do dzisiaj zagadką jest umieszczenie na ścianie budki maszynisty herbu państwowego i napisu PKP. Było to rozwiązanie o tyle dziwne, że parowóz nigdy nie był własnością PKP. Sam herb, na którym znajduje się orzeł w koronie zwieńczonej krzyżem, jest również ewenementem ponieważ w czasach Polski Ludowej wszelkie ślady II Rzeczypospolitej były zwalczane i likwidowane. Tymczasem parowóz z takim herbem został wyprodukowany, dopuszczony do ruchu i przez ponad 30 lat jeździł na terenie kopalni. W dniu 24 marca 1986 r. kopalnia przekazała parowóz Las jako darowiznę na rzecz Muzeum Górnictwa Węglowego. Parowóz ustawiono na dziedzińcu Muzeum. W 1987 roku połączono go z wagonem towarowy wąskotorowy serii WH o ładowności 8 ton wykorzystywany do przewozu ładunków sypkich oraz wagonem serii Slh przeznaczony do transportu drewna o takiej samej ładowności. Powstała w ten sposób ekspozycja prezentująca zakładowy pociąg wąskotorowy dostarczający różnego typu materiały.
  
  
• Wagon do przewozu materiałów sypkich wąskotorowy
  
  
  Wagon został wykonany w 1948 roku przez Wytwórnię Wagonów i Mostów w Chorzowie (KONSTAL). W latach 1948–1985 był własnością Parowozowni Kolei Dojazdowych Bytom-Maciejkowice. Był wykorzystywany do przewozu towarów masowych, szczególnie węgla. W dniu 11 maja 1987 roku został przekazany przez Zarząd Kolei Dojazdowych w Bytomiu Dyrekcji Okręgowej PKP w Katowicach jako darowizna dla Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu. Masa wagonu pustego wynosi 5,2 tony, długość 5300 mm, szerokość 1700 mm, wysokość 2200 mm. Będzie on ustawiony na torowisku o szerokości 800 mm. Konstrukcja składa się z stalowej ramy nośnej, której elementy połączone zostały nitami, dwóch osi tocznych (4 koła), resorów piórowych, hamulców szczękowy. Na ramie znajduje się wykonana z blachy stalowej otwarta od góry skrzynia ładunkowa. Jej ściany boczne i podłoga wzmocnione zostały kątownikami. W ścianach bocznych zamocowano po dwie uchylane klapy umożliwiające grawitacyjny wyładunek wagonu. Wagonem przewożono ładunek o masie 8 ton. Wagon posiada hamulec ręczny, a do ramy nośnej od czoła obustronnie zamontowano po dwa zderzaki.
  
  
• Wagon do przewozu drewna lub materiałów długich wąskotorowy 
  
  
  Wagon został wykonany w 1925 roku przez firmę G. Trelenberg z Wrocławia. Od 1926 roku był wykorzystywany przez Górnośląskie Koleje Wąskotorowe do transportu drewna. W latach 1946–1985 był własnością Parowozowni Kolei Dojazdowych Bytom-Maciejkowice. W dniu 11 maja 1987 roku został przekazany przez Zarząd Kolei Dojazdowych w Bytomiu Dyrekcji Okręgowej PKP w Katowicach jako darowizna dla Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu. Masa wagonu pustego wynosi 2,8 tony, długość 5050 mm, szerokość 1500 mm, wysokość 1600 mm. Będzie on ustawiony na torowisku o szerokości 800 mm. Konstrukcja składa się z stalowej ramy, której elementy połączone zostały nitami, dwóch osi tocznych (4 koła), resorów piórowych, hamulców szczękowy. Na ramie znajduje się wąski pomost przeznaczony dla pracowników obsługujących załadunek wagonu, który od platformy ładunkowej oddzielony jest stalową ścianą. Dno platformy wyłożono grubymi drewnianymi deskami. Przewożono nim ładunki o masie o masie 8 ton. Wagon został wyposażony w zderzaki sprężynowe oraz hamulec ręczny.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury